Łomża i ziemia łomżyńska w czasie wojny polsko-sowieckiej 1920

28 lipca 1920 r. jest szczególną datą w historii Łomży. Oddziały 3 Korpusu Kawalerii sowieckiej  natarły na forty łomżyńskie. Strona sowiecka zdobywając Twierdzę Osowiec 27 lipca 1920 r. liczyła na szybką akcję w piątnickich fortach. Dowództwo sowieckie nie spodziewało się większego oporu po stronie sił polskich, zważywszy na dużą przewagę atakujących .

Piątnickich fortów, a zarazem dostępu do Łomży bronił batalion zapasowy 33 pp. pod dowództwem kpt. Władysława Raganowicza liczący ok 800 żołnierzy, wspieranych przez 101 ochotniczy pułku piechoty. Po stronie sowieckiej 12 dywizji piechoty, korpus kawalerii, artyleria…

Obrońcy Łomży przez kolejne 5 dni odpierały liczniejsze siły bolszewików, kierujących się na Warszawę.

Wieczorny atak 28 lipca został odparty, a kolejny również nie przyniósł zwycięstwa. W kolejnych dniach nadal toczyły się  zażarte walki o miasto. Strona sowiecka dysponowała m.in. 6-7 bateriami artylerii, ostrzeliwując linie fortów i przedmieścia Łomży. Fort nr 3 był zdobyty na krótko, a strona polska szybko go odzyskała. 30 lipca siły obrońców wsparł przybyły od strony Śniadowa pluton 5 czołgów. Do miasta przybył też dowódca odcinka frontu Łomża-Nowogród gen. Antoni Baranowski.  Bolszewickie ataki były odpierane nie tylko na linii frontu. Dużą rolę w walkach o Łomżę odegrała ludność cywilna miasta wraz z jej ówczesnym prezydentem Władysławem Świderskim. Decyzją prezydenta było utworzenie 200-osobowej Obywatelskiej Straży Bezpieczeństwa. Z inicjatywy Świderskiego organizowano zaopatrzenie oraz pomoc medyczną dla walczących żołnierzy na fortach oraz ludności cywilnej. Łomża w trakcie walk nie została zdobyta, jednakże istniało realne zagrożenie okrążenia wojsk polskich. Wieczorem 2 sierpnia na rozkaz Naczelnego Dowództwa, siły polskie wycofały się w kierunku Różana.

„Nie byłoby cudu nad Wisłą, gdyby nie cud nad Narwią”  miał powiedzieć po zwycięskiej bitwie pod Radzyminem Marszałek Józef Piłsudski. 

            Ten łomżyński akcent w wojnie 1920 postanowiliśmy przybliżyć w przygotowanej wystawie. Większość materiałów wykorzystanych w tej prezentacji (książki, artykuły z czasopism) pochodzi ze zbiorów regionalnych naszej biblioteki.