#Czerwony Bór’44 

– Do Muzeum Historii Polski, nadesłano aż 641 projektów, z czego 106 otrzymało dofinansowanie, a nasz znalazł się na 43 pozycji – podkreśla dyrektor MBP Teresa Fromelc-Pawelczyk.
Program ma wspierać nowoczesne inicjatywy edukacyjne, zachęcające młodych ludzi do poznawania historii, w lokalnym oraz szerszym wymiarze, w nowoczesny i nieszablonowy sposób.
– Projekt #Czerwony Bór’44 skierowany jest do uczniów w wieku 15–17 lat oraz osób dorosłych – mówi Anna Kamińska. – Zakłada przybliżenie i upamiętnienie historii mało znanej, która rozegrała się na ziemi łomżyńskiej w czasie II wojny światowej oraz włączenie mieszkańców Łomży i okolic w obchody 78. rocznicy bitwy w lasach Czerwonego Boru.

Pierwszym etapem projektu było poniedziałkowe spotkanie w Hali Kultury. Historyk Krzysztof Sychowicz, pracownik IPN Białystok, przedstawił słuchaczom, a w szczególności młodzieży z III LO, Zespołu Szkół Ekonomicznych i Ogólnokształcących nr 6 w Łomży oraz Zespołu Szkół Akademickich w Łomży, prelekcję zatytułowaną „Armia Krajowa w walce z Niemcami – bitwa w Czerwonym Borze”. Na wstępie wyjaśnił rolę i znaczenie Armii Krajowej w latach 1939-1945, jej zasięg oraz liczebność w obwodach łomżyńskim, grajewskim i zambrowskim oraz dlaczego warto pamiętać o AK tyle lat po wojnie. – AK to nie tylko lata 1939-1945 – podkreślał Krzysztof Sychowicz, opowiadając o działaniach jej żołnierzy już po zakończeniu wojny i roli Stanisława Cieślewskiego „Lipca” oraz Jana Tabortowskiego „Bruzdy”, którzy zginęli w roku 1952 i 1954. Ukazał też przyczyny powstawania dużych zgrupowań partyzanckich wiosną 1944 roku, co wywoływało zaniepokojenie Niemców, słusznie obawiających się o bezpieczeństwo tyłów przy zbliżającej się coraz bardziej linii frontu oraz bezpośrednią przyczynę bitwy w Czerwonym Borze 23 czerwca 1944, którą poprzedziły masowe aresztowania i próby odbicia więźniów. – Niemcy mieli ogromną przewagę, nie tylko liczebną, ale przede wszystkim w uzbrojeniu i w sile ognia, a szalę zwycięstwa na ich korzyść przechyliło wprowadzenie do walki pociągu pancernego – podkreślał prelegent. Mówił też o współdziałaniu różnych formacji konspiracyjnych: Armii Krajowej, Narodowej Organizacji Wojskowej oraz Narodowych Sił Zbrojnych, oddziału dowodzonego przez kapitana Antoniego Kozłowskiego „Białego”, który poległ podczas osłaniania wycofujących się podwładnych. Części partyzantom udało się jednak wyjść z okrążenia. W walkach zginęło około stu Niemców, około 200 zostało rannych. Straty po stronie polskiej wyniosły około 90 zabitych i około 50 rannych – część poległych byli to ranni, dobici przez Niemców.
– Czerwony Bór właściwie zniknął z naszej świadomości, a było to jedno z największych starć oddziałów partyzanckich z wojskami niemieckimi w całym okręgu białostockim – mówi Krzysztof Sychowicz. – Gdy dodamy do tego Grzędy w rejonie Grajewa i Rajgrodu we wrześniu 1944 roku, to mamy praktycznie dwie największe bitwy partyzanckie 1944 roku. Dlatego myślę, że nie tylko ta lokalna społeczność, w tym osoby, których bliscy polegli w tej bitwie, powinni o tym pamiętać.

Zorganizowane przez bibliotekę spotkanie okazało się też platformą łączącą pokolenia: 82-letni Romuald Sinoff opowiedział młodzieży o swym wuju Janie Olejniku, który mając zaledwie 17 lat
uczestniczył w powstaniu wielkopolskim, później powstaniu śląskim, wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku oraz kampanii wrześniowej 1939 – walczył też w Czerwonym Borze w szeregach AK.

Kolejne wydarzenia w ramach projektu #Czerwony Bór’44 obejmują: prelekcję „Łomża i okolice w czasie II wojny światowej” historyka Michała Kaczyńskiego z Archiwum Państwowego w Białymstoku – Oddział w Łomży – środa 1 czerwca, godzina 11:00, Domek Pastora – wstęp wolny oraz prelekcję „Narodowe Siły Zbrojne a bitwa w Czerwonym Borze” Dariusza Syrnickiego ze Związku Żołnierzy NSZ – czwartek 2 czerwca, godzina 9:00, MBP w Łomży, ul. Długa 13.
Jednocześnie w dniach 31 maja – 3 czerwca, odbędzie się cykl warsztatów, podczas których uczniowie III LO w Łomży, wykorzystując aplikację Action Track, stworzą mobilną grę edukacyjną, odwołującą się do wydarzeń z czerwca 1944 roku w Czerwonym Borze.
Bardzo cieszy mnie aktywny udział w naszym projekcie uczniów, dyrektora i nauczycieli III Liceum Ogólnokształcącego im. Żołnierzy Obwodu Łomżyńskiego AK w Łomży – podkreśla dyrektor Fromelc-Pawelczyk, dodając, że w jego realizację bardzo zaangażowały się koordynujące go bibliotekarki: Jolanta Żochowska, Maria Kalinowska i Anna Kamińska.
Na 19 czerwca organizatorzy zaplanowali wycieczkę edukacyjną do Wygody, udział w uroczystościach rocznicowych i premierę mobilnej gry terenowej stworzonej przez młodzież. Projekt zakończy wystawa zdjęć i pamiątek związanych z bitwą w lasach Czerwonego Boru, zaprezentowana w wersji stacjonarnej i online oraz podsumuje udostępniony w sieci film, dokumentujący przebieg całego przedsięwzięcia

– Nauczanie historii musi się obecnie odbywać na wielu poziomach – podsumowuje prof. ANS dr hab. Krzysztof Sychowicz. – Nikt nie rodzi się historykiem czy z wielkim zamiłowaniem do historii, ale trzeba ją znać, a im jest bliższa, tym wydaje mi się, że trzeba znać ją lepiej. Dlatego projekt realizowany obecnie przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Łomży jest bardzo dobrym pomysłem, który świetnie wpisuje się w te działania.