Miejska Biblioteka Publiczna w Łomży

Wystawa

Zapraszamy do obejrzenia wirtualnej wystawy Mistrzowie włoskiego renesansu. 550. rocznica urodzin Michała Anioła (1475 – 1564).

Miejska Biblioteka Publiczna w Łomży

Mistrzowie włoskiego renesansu. 550. rocznica urodzin Michała Anioła (1475 – 1564).

6 marca 1475 w Caprese Michelangelo – we włoskiej Toskanii, urodził się najwybitniejszy i najbardziej wszechstronny artysta włoskiego renesansu. Jego rzeźby i freski należą do najwybitniejszych dzieł kultury europejskiej. Nazywał się Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni i należał do rodziny starych florenckich rodów mieszczańskich. Jego ojciec Ludovico pełnił funkcję burmistrza Chiusi i Caprese. Matka Francesca zmarła gdy artysta miał sześć lat, chłopiec wychowywał się wraz z czwórką braci. Rodzina nie żyła w bogactwie, ale jego ojciec miał nadzieję, że sytuacja się zmieni, gdy jego synowie dorosną i zajmą odpowiednie posady. Widział ich w roli duchownych albo urzędników. Gdy Michał Anioł zaczął przejawiać zainteresowanie światem sztuki, ojciec stanowczo się temu sprzeciwiał. Wówczas bycie malarzem albo rzeźbiarzem postrzegano jako ciężką pracę fizyczną, której nie godziło się wykonywać młodzieńcom z dobrych rodów. Mimo sprzeciwów rodziny w wieku 13 lat zaczął uczyć się w pracowni malarza Domenica Ghirlandaia. To wówczas poznał technikę tworzenia fresków. Jednak już po roku młody artysta zmienił swój kierunek kształcenia i przeszedł pod skrzydła Bertolda di Giovanni, który nauczył młodzieńca rzeźbiarstwa, a przy tym wprowadził go na dwór Medyceuszy. Tam też prędko poznano się na niezwykłym talencie Michelangelo i dalszą pieczę nad jego kształceniem przejął Lorenzo de’ Medici.

Michał Anioł karierę zaczął wyjątkowo wcześnie i szybko zyskał sławę. W wieku 25 lat wyrzeźbił Pietę – to poruszający posąg Matki Boskiej trzymającej w objęciach martwego Jezusa. Zaledwie rok później uzyskał zlecenie na wykonanie rzeźby, która miała zdobić jedną z przypór florenckiej katedry Santa Maria del Fiore. Chodzi oczywiście o Dawida – pogromcę Goliata. Choć młody Buonarroti rozpoczął pracę w 1501 roku, historia posągu Dawida sięga lat 60. XV wieku. Wtedy to po raz pierwszy zlecono jego wykonanie Agostinowi di Duccio. Specjalnie w tym celu sprowadzono do Florencji ogromny blok marmuru karraryjskiego. Kamień ten cechuje się wysoką czystością i wyjątkowym połyskiem, podobnym do mieniącego się śniegu. Duccio szybko porzucił zlecenie, którego niespełna 10 lat później podjął się inny artysta – Antonio Rossellino. On również nie sprostał wyzwaniu i zasłaniając się rzekomymi wadami kamiennego bloku, zrezygnował. Na rękę mistrza szlachetny budulec czekał kolejne ćwierć wieku. Michał Anioł na wykonanie rzeźby poświęcił 4 lata, które w perspektywie wcześniejszych prac nad Dawidem, były tempem wręcz ekspresowym.
W efekcie powstał liczący ponad 5 metrów wysokości i 6 ton wagi posąg biblijnego bohatera. Zważywszy na gabaryty, zrezygnowano z umieszczenia go na pierwotnie wskazanym miejscu – szczycie 80-metrowej przypory bocznej. Rzeźba była tak piękna, że aby zdecydować, gdzie ją umieścić, zwołano specjalną komisję, w której skład wchodzili m.in Leonardo da Vinci czy Sandro Botticelli. Postanowiono, że Dawid stanie na Piazza della Signoria. Dzieło Michała Anioła wywołało poruszenie nie tylko ze względu na swoje niezaprzeczalne piękno. Artysta po raz pierwszy bowiem przedstawił tego biblijnego bohatera przed walką, a nie tuż po niej. Dzieła Michała Anioła doskonale ukazują, jak wielką wiedzę w zakresie anatomii posiadał. Z twardego kamienia wydobył nie tylko imponującą muskulaturę młodzieńca, ale nawet drobne ścięgna i naczynia krwionośne. Właśnie te detale, w połączeniu z organicznymi kształtami ciała, nadają rzeźbie miękkości i lekkości, a my widzimy w Dawidzie pełnego wigoru i sił witalnych młodego mężczyznę.

W 1508 roku Michał Anioł otrzymał kontrakt na wykonanie fresków na sklepieniu kaplicy Sykstyńskiej. W trakcie ich malowania Michał Anioł natknął się na mnóstwo przeszkód, czego ślady widoczne są w niektórych miejscach. Nad dekoracją Kaplicy Sykstyńskiej pracowali najwybitniejsi artyści swoich czasów. Michał Anioł przede wszystkim uważał się za rzeźbiarza, a nie malarza i wolałby wyrzeźbić ołtarz do kaplicy, ale Juliusz II uparł się jednak, aby Michał Anioł ozdobił freskami sklepienie, czyli najmniej prestiżową część wnętrza. Dodatkowo, Juliusz II odsunął go od pracy nad papieskim grobowcem. Artysta stworzył bardzo ambitny projekt, zaczął już kompletować marmur konieczny do jego realizacji, tymczasem papież nagle zmienił zdanie i kazał mu się zająć zupełnie czymś innym. Juliusz II chciał, aby freski w kaplicy nawiązywały do antycznych dekoracji w willi Hadriana w Tivoli. Miała być to oprawiona w geometryczne ramy kompozycja podobna nieco do tej, która znajduje się obecnie na sklepieniach Stanz Watykańskich. Michałowi Aniołowi od początku nie podobał się ten pomysł. Najbardziej martwiło go to, że do namalowania było zaledwie dwanaście postaci, czyli dwunastu apostołów, tymczasem to właśnie postacie ludzkie były tematem, w jakim Michał Anioł czuł się najlepiej. Początkowo próbował udoskonalać pomysł papieża, ale finalnie zupełnie go odrzucił i zaproponował własną kompozycję składającą się nie z dwunastu, lecz ponad trzystu postaci. Ostatecznie rzeźbiarz stworzył jeden z najsłynniejszych fresków w historii sztuki. Kosztowało go to cztery lata pracy i mnóstwo zdrowia. Wybierając do tego zlecenia Michała Anioła, papież wymusił na artyście świeże spojrzenie i wyzwolił tak ogromne pokłady kreatywności, że wszystkie pozostałe freski w Kaplicy Sykstyńskiej – a są to freski znakomitych artystów – giną w cieniu tego, co dokonał Michał Anioł. Postawiony pod ścianą geniusz wykorzystał w tej pracy wszystkie swoje atuty. Praktycznie zrezygnował z pejzażu, skoncentrował się na muskularnym ciele ludzkim i oprawił całość w iluzjonistyczne, architektoniczne ramy. Tym sposobem poniekąd zrealizował swój wymarzony projekt grobowca, tyle że w innym medium.

Człowiekiem renesansu określamy osobę wszechstronnie uzdolnioną, która posiada dużą wiedzę oraz umiejętności dotyczące wielu dziedzin. Michał Anioł jest doskonałym przykładem człowieka renesansu. Buonarroti najbardziej znany jest jako wybitny malarz i rzeźbiarz, jednak artysta spełniał się także jako architekt i urbanista. Pracował m.in. przy projekcie bazyliki Św. Piotra w Rzymie i to właśnie dzięki jego sugestii budowla została zwieńczona efektowną kopułą. Ponadto Buonarroti napisał blisko 300 wierszy, z których wiele było poświęconych samotności i miłości. W 1623 roku sonety Michała Anioła zostały wydane po raz pierwszy przez jego siostrzeńca i tłumaczone później na wiele języków. W polskim przekładzie Leopolda Staffa, ze wstępem i przypisami ukazały się w 1922 roku.
Michał Anioł jeszcze na sześć dni przed swoją śmiercią wciąż pracował i wykonywał rzeźby. Artysta do ostatnich chwil czuł ogromną potrzebę tworzenia, która jednak przegrała ostateczny pojedynek ze śmiercią. Michał Anioł zmarł 18 lutego 1564 roku w Rzymie. Twórca miał wówczas 88 lat. Uroczystości pogrzebowe odbyły się w Rzymie i zostały zorganizowane przez Compagnia di Giovanni Decollato. Choć genialny rzeźbiarz, malarz i architekt kilkadziesiąt lat swojego życia był związany z Rzymem, to władcy jego rodzinnej Florencji nie mogli się pogodzić z tym faktem. Nawet po latach Michał Anioł wciąż nie zamierzał wrócić do Florencji i wytrwale odmawiał prośbom kolejnego władcy. Ten jednak był nieugięty i nawet po śmierci artysty nie zrezygnował ze swojego planu. Nim ciało artysty złożono w rzymskim grobie, zostało skradzione przed florentczyków, którzy przetransportowali je do swojego miasta. Ostatecznie szczątki artysty spoczęły w kościele Santa Croce we Florencji, a imponujący grobowiec do dziś przyciąga rzesze turystów z całego świata.