Miejska Biblioteka Publiczna w Łomży
Wystawa
150. rocznica śmierci Jakuba Ignacego Wagi
55. rocznica odsłonięcia w Parku Miejskim w Łomży pomnika Jakuba Wagi
Miejska Biblioteka Publiczna w Łomży
Rok Jakuba Wagi
150 lat temu w Łomży zmarł Jakub Ignacy Waga, jeden z najwybitniejszych botaników polskich pierwszej połowy XIX wieku, autor “Flory polskiej”. Dwutomowe dzieło zawierało opisy 1061 gatunków roślin z terenu Królestwa Polskiego. “Flora polska” jest pierwszym kompletnym przedstawieniem świata polskich roślin, ujętym według najnowocześniejszych wówczas wzorców. Wydanie publikacji stanowiło przełom, nową epokę w pracach florystów. Korzystali z niej polscy botanicy przy różnego rodzaju zestawieniach porównawczych i analizach zmian, jakie zachodzą w naszej florze. Nazwisko Jakuba Wagi znane jest przede wszystkim za sprawą długoletniej pracy naukowo-badawczej, ale pamiętamy też o jego działalności pedagogicznej. Najdłużej, bo aż 34 lata, w zawodzie nauczycielskim przepracował w Łomży.
Jakub Ignacy Waga urodził się 25 lipca 1800 roku we wsi Grabowo, której właścicielem był jego ojciec Bernard Waga. Naukę rozpoczął u pijarów w Szczuczynie, później w Łomży, a następnie kontynuował ją w Szkole Wojewódzkiej w Warszawie. Po uzyskaniu matury w 1821 roku, wstąpił na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Warszawskiego. Można domniemywać, że to właśnie wtedy zaszczepiono mu zamiłowanie do botaniki, szczególnie do zbierania i opisywania roślin. Podczas studiów zetknął się z założycielem warszawskiego ogrodu botanicznego, profesorem Michałem Szubertem, który wywarł bardzo istotny wpływ na zainteresowania naukowe młodego Wagi. Zachęcał on swoich studentów do poznawania flory krajowej przez odbywanie wycieczek w teren.
Po ukończeniu studiów młody przyrodnik został nauczycielem w szkołach Warszawie, a następnie w Radomiu. Latem 1828 roku osiadł na stałe w Łomży, by nauczać w miejscowej Szkole Wojewódzkiej (obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Łomży). Z uwagi na braki kadrowe, Waga uczył w niej kilku przedmiotów: języka polskiego, geografii, historii powszechnej i Polski oraz kaligrafii. Troska Jakuba Wagi o staranność doboru treści i przejrzystość wykładów stanowiły podstawę sumiennego przygotowania się do zajęć i poważnego traktowania swoich obowiązków. Zachęcał swoich uczniów do poznawania przyrody ojczystej. Organizował wycieczki w teren, podczas których młodzież dokonywała obserwacji i zbierała okazy flory. Jednak głównym celem tych eskapad była nauka zasad ochrony przyrody. Waga starał się wpajać uczniom, jak istotna dla człowieka jest harmonia wśród poszczególnych ogniw ekosystemu i szacunek dla otaczającego środowiska. Można więc przyjąć, że Jakub Waga był jednym z prekursorów ekologii w Polsce. W latach 1833-1839 zorganizował i przeprowadził 60 wycieczek botanicznych, głównie w okolicach Łomży. Traktował je jako element edukacji, a także możliwość poznania własnego kraju – małej ojczyzny.
Jakub Waga po wydaniu swojego dzieła życia – “Flora polska jawnokwiatowych rodzajów(…)” (1847-1848) i przejściu na emeryturę, podjął nowe ważne zadanie dla botaniki. Chciał wzbogacić polską literaturę przyrodniczą o starannie przygotowane przekłady dzieł popularnych. Znane są dwa jego przekłady: “Wielość światów zamieszkiwanych” Kamilla Flammariona oraz wydana w 1871 roku “Historia roślin” Ludwika Figuiera, które stanowią ważną część dorobku botanicznego Jakuba Wagi. Przeznaczona do tłumaczenia książka była jednotomowym opracowaniem botaniki ogólnej. Książka Jakuba Wagi “licznymi dodatkami powiększona” rozrosła się do trzech dużych tomów i została ozdobiona licznymi rycinami.
W 1842 roku, z inicjatywy i według projektu Jakuba Wagi, został założony w Łomży Ogród Spacerowy, otoczony ulicami Wojska Polskiego, Ogrodową, Nowogrodzką i Glogera. Obecnie to Park Miejski im. Jakuba Wagi, wpisany do rejestru zabytków. 55 lat temu w centrum parku odsłonięto uroczyście pomnik najsłynniejszego botanika, autora ’’Flory polskiej”.
Jakub Waga pracował do dnia swojej śmierci, która nastąpiła 23 lutego 1872 roku. Jeszcze tego samego dnia odniósł na pocztę pakiet do drukarni. Pogrzeb odbył się na starym cmentarzu łomżyńskim, obecnie przy ul. Kopernika.
Miejska Biblioteka Publiczna w Łomży włączyła się w inicjatywę Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów i upamiętniła 150. rocznicę śmierci Jakuba Wagi, przygotowując wystawę składającą się z publikacji związanych z życiem autora “Flory polskiej”. Większość prezentowanych fragmentów książek oraz artykułów z czasopism znajduje się w zbiorach naszej biblioteki. W środę, 23 lutego 2022 roku, odbędzie się uroczysta inauguracja Roku Jakuba Ignacego Wagi.
W czasach, kiedy tak wielkie znaczenie przykładamy do ekologii i ochrony przyrody, Jakub Waga powinien być patronem tych idei, a jego dorobek powszechnie znany, szczególnie dla mieszkańców Łomży – miasta z którym związał swoje życie.
