Miejska Biblioteka Publiczna w Łomży
Wystawa
200 rocznica śmierci Józefa Wybickiego
Miejska Biblioteka Publiczna w Łomży
200 rocznica śmierci Józefa Wybickiego
Dwieście lat temu, 10 marca 1822 roku zmarł Józef Wybicki – pisarz, polityk, autor patriotycznej Pieśni Legionów Polskich we Włoszech – późniejszego polskiego hymnu narodowego „Mazurka Dąbrowskiego”. Ten utwór zapewnił mu miejsce w narodowym panteonie i nieśmiertelność, zaważył jednak tak dalece na biografii Wybickiego, że zepchnął w cień inne dokonania autora.
Józef Rufin Rogala Wybicki urodził się w 1747 roku w Będominie na Pomorzu. Pierwsze nauki pobierał w Skarszewach, a potem w kolegium jezuickim na Szotlandzie, przedmieściu Gdańska. Po praktykach w kancelarii grodzkiej w Skarszewach mianowano go kancelarystą sądowym. W latach 1766-1767 uczestniczył w zjazdach trybunału w Poznaniu, Bydgoszczy i Piotrkowie jako pomocnik mecenasa. Mając 21 lat, Wybicki przystąpił do konfederacji barskiej, potem został posłem na Sejm Wielki, gdzie dał się poznać jako wielki zwolennik reform i Ustawy Rządowej 3 maja 1791 roku. Jako członek władz powstania kościuszkowskiego, wyjęty spod prawa przez zaborców, został zmuszony do emigracji. Okrężną drogą przez Lwów, Pragę i Bazyleę udało mu się przedostać do Paryża.
Przegrana ostatniego zrywu wolnych Polaków pod wodzą Tadeusza Kościuszki i trzeci rozbiór Rzeczypospolitej sprawiły, że wielu polskich żołnierzy wyemigrowało do Francji i Włoch. Wśród wygnańców był generał Henryk Dąbrowski, którego Wybicki namówił na przyjazd do Paryża. Jednym z kluczowych generałów francuskich wojsk był Napoleon Bonaparte, który od 1796 roku stacjonował ze swoją armią na terenie Włoch. Dzięki jego działaniom Polakom udało się porozumieć z nowym rządem Republiki Lombardzkiej. Ostatecznie w styczniu 1797 roku Dąbrowski, przy współudziale Wybickiego uzyskał zgodę na utworzenie w Lombardii Legionów Polskich.
W lipcu zgromadzono 7 tysięcy żołnierzy noszących mundury zbliżone do polskiego kroju z włoskim napisem „Ludzie wolni są braćmi”, a językiem komend i stopni był polski. Do Reggio Emilia, gdzie znajdowała się główna kwatera Legionów, Wybicki przyjechał 7 lipca. Wszędzie widywało się polskie barwy i znaki, rozbrzmiewała ojczysta mowa. Według historyków Józef Wybicki pod wpływem wzruszenia na widok polskich mundurów, orłów, sztandarów napisał strofy żołnierskiego wyznania wiary: „Jeszcze Polska nie umarła” do melodii ludowego mazurka. Wykonał ja potem osobiście, na wieczornym spotkaniu w kwaterze Dąbrowskiego. Żołnierze Legionów swoją „Pieśń” usłyszeli podczas uroczystej parady zorganizowanej dla uczczenia powstania Republiki Cisaplińskiej.
Dziś wiadomo, że „Mazurek Dąbrowskiego” rozpowszechnił się błyskawicznie. Po raz pierwszy drukiem ogłoszono go „Gazetce Legionowej” w początkach 1799 roku. Początkowo śpiewali ją sami żołnierze, ale dotarła też na tereny wszystkich trzech zaborów. Tekst został przetłumaczony na inne języki europejskie przez osoby sympatyzujące z Polakami. Pieśń Legionów Polskich we Włoszech towarzyszyła Polakom w istotnych wydarzeniach: była śpiewana podczas zwycięskiego wjazdu generała Dąbrowskiego do Poznania w 1806 roku, podczas powstań (listopadowego, Wiosny Ludów, styczniowego), a także dodawała otuchy w czasie obu wojen światowych. Oficjalnie hymnem Polski „Mazurek Dąbrowskiego” stał się w 1927 roku. Wybicki zawarł w nim proroczy ton, jednym wersem – „Jeszcze Polska nie umarła, póki my żyjemy” przeniósł koncepcję państwa w sferę idei, związał je z ludźmi identyfikującymi się z tradycją, kulturą, historią, wartościami i językiem.
W 200. rocznicę śmierci Józefa Wybickiego, Miejska Biblioteka Publiczna w Łomży przygotowała wystawę poświęconą temu wielkiemu Polakowi. Znajdziemy na niej publikacje biograficzne i historyczne związane z postacią twórcy polskiego hymnu narodowego. Materiały prezentowane w wystawie pochodzą ze zbiorów naszej biblioteki oraz z zasobów cyfrowych Polona.pl.
